MATKI. PIEŚŃ NA CZAS WOJNY
- koncepcja, reżyseria — Marta Górnicka
- premiera — 29 września 2023
- czas trwania — 55 min
- miejsce — Scena Duża
„Nasz spektakl mówi o kobietach i wojnie.
O mechanizmach obronnych, o odpowiedzialności.
O naszej reakcji na wojnę w Europie.
O rytuałach przemocy wojennej wobec kobiet i cywili, które są wciąż takie same”.
(Marta Górnicka)
Wojenne rytuały przemocy wobec kobiet są niezmienne. Wojna stawia przed Europą pytania ostateczne: o odpowiedzialność w obliczu zagrożenia i o nasze mechanizmy obronne. Ze świadectw matek i dzieci – Ukrainek, Białorusinek i Polek: tych, które uciekły przed wojną; tych, które uciekły przed prześladowaniem i tych wreszcie, które otworzyły przed nimi domy w Polsce – Marta Górnicka, reżyserka, autorka CHÓRU KOBIET i założycielka Instytutu Politycznego Głosu w Maxim Gorki Theater w Berlinie, tworzy wraz z zespołem spektakl chóralny.
W jego skład wchodzi 21 ukraińskich, polskich i białoruskich kobiet w wieku od 9 do 71 lat, każda z wyjątkowym doświadczeniem politycznym i inną historią życiową, uciekinierek z Mariupola, Kijowa, Irpienia i Charkowa. Ten CHÓR MATEK NA CZAS WOJNY poszukuje nowego, post-operowego głosu chóralnego, nawiązującego do chórów żeńskich z VII w. p.n.e.
Ukraińskie wyliczanki dziecięce, tradycyjne pieśni, zaklęcia i wypowiedzi polityczne miksują się ze sobą.
Spektakl „MATKI. Pieśń na czas wojny” rozpoczyna szczedriwka (ukr. щедрівка) – tradycyjna ukraińska pieśń – życzenie szczęścia i odrodzenia. Jej historia sięga czasów przedchrześcijańskich i prawdopodobnie liczy tysiące lat. Rytuał śpiewania szczedriwek wykonywały tylko kobiety lub kobiety z dziećmi, i zawsze dla konkretnej osoby. Wierzono w moc tej pieśni, ufano, że jej słowa i dobre życzenia na pewno się spełnią. Te wyśpiewane życzenia są dziś kierowane do wszystkich ludzi, na nowy czas; na całe życie.
– „W przeszłości CHÓR miał uświęcać wyjątkowość życia, służyć odrodzeniu, odnowieniu. Był siłą przeciwną sile UNICESTWIANIA. I z tej siły czerpie nasz spektakl”
(Marta Górnicka).
– „Kiedy Ukraina krzyczy, potrzebujemy praktyk na długo sprzed narodzin teatru, które przynosi CHÓR. Potrzebujemy teatru z jego siłą zmiany. Z jego siłą zapamiętywania tego, co najpotworniejsze, a co trauma wojny chciałaby usunąć z pola widzenia. Teatru nowych form solidarności i nowego rytuału. Miejsca, w którym lepszy świat jest wyobrażalny i możliwy” (Marta Górnicka dla „Theater der Zeit“).
Marta Górnicka o pracy nad spektaklem – fragment wywiadu dla Festiwalu w Awinionie i przemowy podczas festiwalu: tutaj
Spektakl z napisami w języku angielskim oraz ukraińskim.
***
Czytanie libretta Marty Górnickiej „Matki. Pieśń na czas wojny” odbyło się podczas Festiwalu w Awinionie 23 lipca 2023 r. Więcej informacji: tutaj.
Premiera: 29 września 2023, Teatr Powszechny, Warszawa.
Premiera francuska: 4 października 2023, Maillon, Théâtre de la Ville de Strasbourg, Strasburg.
Premiera niemiecka: 4 listopada 2023, Maxim Gorki Theater, Berlin.
***
Plan międzynarodowego tournée:
4, 5 i 6 października 2023 – Maillon Théâtre de Strasbourg Scène européenne (Francja)
3, 4 i 9 listopada 2023; 10,11 stycznia 2024 oraz 17, 18 lutego 2024 – Maxim Gorki Theater (Berlin, Niemcy)
9 marca 2024 – Międzynarodowy Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi
24 marca 2024 – 44. Przegląd Piosenki Aktorskiej (Wrocław)
27 i 28 marca 2024 – El Teatre Lliure de Barcelona (Hiszpania)
11 kwietnia 2024 – Düsseldorfer Schauspielhaus – Fokus Ukraine — Europäisches Theaterfestival (Niemcy)
18 i 19 maja 2024 – Piccolo Teatro – PRESENTE INDICATIVO | Milano Porta Europa (Włochy)
23 maja 2024 – Stadsschouwburg Utrecht (Municipal Theatre Utrecht) – Spring Performing Arts Festival (Holandia)
25 maja 2024 – DHC-Halle Hannover – KunstFestspiele Herrenhausen (Niemcy)
28 maja 2024 – Dampfzentrale – THEATERFESTIVAL BERN (Szwajcaria)
5 i 6 czerwca 2024 – Landestheater Niederosterreich et Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur (Austria)
8 czerwca 2024 – Sommerszene Salzburg (Austria)
15 i 16 czerwca 2024 – Theatre Democracy Festival (Freiburg, Niemcy)
9, 10 i 11 lipca 2024 – Cour d'honneur du Palais des papes (Pałac Papieski) – Festiwal Teatralny w Awinionie (Francja)
15 i 16 sierpnia 2024 – Zürcher Theater Spektakel (Szwajcaria)
29 i 30 sierpnia 2024 – Comédie de Genève (Szwajcaria)
9 i 11 października 2024 – Théâtre National de Bordeaux en Aquitaine (Bordeaux, Francja)
15 i 19 października 2024 – Théâtre du Rond-Point (Paryż, Francja)
24 i 25 października 2024 – Festival Sens Interdits (Lyon, Francja)
7 listopada 2024 – Euro-Scene Leipzig Theatre Festival (Lipsk, Niemcy).
Projekt współfinansuje m.st. Warszawa.
***
Projekt realizowany we współpracy z Allianz Foundation.
***
Spektakle prezentowane 30 listopada 2024 roku oraz 1 grudnia 2024 roku dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
obsada
- Liza Kozlova
- Palina Dabravoĺskaja
- Svitlana Onischak
- Kateryna Taran
- Svitlana Berestovska
- Valeriia Obodianska
- Sasha Cherkas
- Vidana Blońska
- Yuliia Ridna
- Natalia Mazur
- Aleksandra Sroka
- Katarzyna Jaźnicka
- Bohdana Zazhytska
- Anastasiia Kulinich
- Hanna Mykhailova
- Katerina Aleinikova
- Elena Zui-Voitekhovskaya
- Kamila Michalska
- Maria Robaszkiewicz
- Polina Shkliar
- Ewa Konstanciak
twórczynie i twórcy
- koncepcja, reżyseria – Marta Górnicka
- libretto – Marta Górnicka & zespół (ukraińsko-białorusko-polski)
- muzyka – Marta Górnicka, tradycyjna muzyka ukraińska, białoruska i polska; cytat ze „Szczedriwki” Nikołaja Leontowicza
- choreografia – Evelin Facchini
- scenografia – Robert Rumas
- kostiumy – Joanna Załęska
- współpraca muzyczna – Wojciech Frycz
- asystentka kostiumografki – Maria Wierzbicka
- współpraca dramaturgiczna – Olga Byrska, Maria Jasińska
- wideo, dokumentacja wideo – Michał Rumas, Justyna Orłowska
- projekcje wideo – Michał Jankowski
- światło – Artur Sienicki
- trenerka głosu i przygotowanie wokalne – Joanna Piech-Sławecka
- asystentka reżyserki – Bazhena Shamovich
- inspicjentka – Sandra Milošević
- asystentka choreografki – Maria Bijak
- warsztaty ruchowe – Krystyna Lama Szydłowska
- ukraińskie tłumaczenie libretta – Olesya Mamchych
- białoruskie tłumaczenie libretta – Maria Pushkina
- angielskie tłumaczenie libretta – Aleksandra Paszkowska
- konsultacja z zakresu entomuzykologii ukraińskiej – Anna Ohrimchuk
- konsultacja dot. ukraińskich zabaw dziecięcych – Venera Ibragimova
- tłumaczenie podczas prób – Marharyta Huretskaya
- przygotowanie napisów – Zofia Szymanowska
- producentki z ramienia Fundacji CHÓR KOBIET – Marta Kuźmiak, Iwa Ostrowska
- producentki trasy międzynarodowej z ramienia Fundacji CHÓR KOBIET – Alicja Berejowska, Anna Galas-Kosil
- producentka z ramienia Teatru Powszechnego – Magdalena Płyszewska
- produkcja – Fundacja CHÓR KOBIET i Maxim Gorki Theater (Berlin)
- koprodukcja – Teatr Powszechny w Warszawie; Festival d’Avignon; Maillon, Théâtre de Strasbourg – Scène européenne; SPRING Performing Arts Festival (Utrecht); Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur (Austria)
partnerzy projektu – Teatr Dramatyczny im. Gustawa Holoubka; Nowy Teatr w Warszawie; Euro Scene Festival w Lipsku; Instytut Ukraiński; Fundacja dla Wolności w Warszawie (niezależna, publiczna organizacja non-profit działająca na rzecz migrantów z Ukrainy, Czeczenii, Białorusi, Tadżykistanu i innych krajów, którzy osiedlili się w Warszawie i do których kierowane jest największe wsparcie); „Przystanek Świetlica” (świetlica dla dzieci i młodzieży migranckiej); Solidarny Dom Kultury „Słonecznik” (centrum społeczności ukraińskich artystów w Warszawie)
nagrody
Nagroda Publiczności dla najlepszego spektaklu XXX Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi (marzec – kwiecień 2024).
multimedia
recenzje
- Spektakl Górnickiej nie opowiada tylko o traumach czy okropieństwach wojny, ale też o nas, Polakach i o nas, Europejczykach. Zapewne odbiór „Matek” będzie nieco inny w zależności od miejsca prezentacji przedstawienia, jednak kluczowa teza – o tym, że Europa, do której wyobrażenia się przyzwyczailiśmy i do której często się odwołujemy, nie istnieje, a może i nigdy w takiej formie nie istniała – powinna być czytelna wszędzie. (…). Kobiety grające w „Matkach” nie mówią tylko o traumach, których doświadczyły od momentu wybuchu wojny, dużo uwagi poświęcają też, z jednej strony, złości, z drugiej – nadziei. Złości na to, że Europa coraz częściej odwraca wzrok od Ukrainy, obojętnieje na jej cierpienie, oraz na to, że ta sama Europa, która ciągle powołuje się na demokratyczne wartości, nie zareagowała w odpowiednim momencie i nie powstrzymała imperialistycznych zapędów Rosji. A nadziei – na spotkanie z najbliższymi, na powrót do domu i do przerwanych przez wojnę codziennych rytuałów. Przede wszystkim jednak – nadziei na sprawiedliwość. (…). Szczedriwka w wykonaniu chóru babek, matek, córek jest po prostu przejmująca. I to z kilku powodów. Po pierwsze, bo jest o odzyskiwaniu głosu i o miejscu, w którym ten głos może wybrzmieć. Po drugie, bo zawiera w sobie życzenia dla nas wszystkich. Po trzecie, z uwagi na hołd złożony tradycji ukraińskiego śpiewu, żywego głosu, który przeszywa i dojmuje. Ten śpiew to przestrzeń, której nie da się zawłaszczyć. A ten głos to głos, którego, mimo wszystko, nie da się uciszyć. I niech niesie się on w świat.Wiktoria Tabak, „Didaskalia”
- Ten wieczór tworzy opowieść chóru polegająca na sile indywiduum. Opowiada o siłach ciemności i jasności człowieczeństwa.Doris Meierhenrich, „Berliner Zeitung”